Бикитиэкэ

Былыргыттан баар дьүһүннээһиннэр. Хотой уонна мохсоҕол. Атын көтөрдөр: Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Интерактивная навигация по истории
← Иннинээҕи уларытыыгаКэннинээҕи уларытыыга →
Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
КөрөнБиики тиэкис
к 1 барыл
Көннөрүү туһунан суруллубатах
1 устуруока:
Хотой уонна мохсоҕол эр санаа, хорсун быһыы, күүс-уох, героизм символларын быһыытынан суругунан поэ-зияҕапоэзияҕа бэрт үгүстук киирдилэр. Хотойго, туох-ханнык иннинэ, киһи аймах улуу сирдьитэ В. И. Ленин холул-лархолуллар: «Ленин — үрдүк далааһыннаах киҥкил хал^тааҥхалтааҥ хотойо» (82—25).
Хорсун-хоодуот революционердар, коммунистар, ком-сомолецтаркомсомолецтар, кыһыл буойуттар — бары хотойдор, мохсомохсоҕоллор: «буурҕаны ыҥырар мохсоҕол буолан, халлааны кырсынан дайбыттаргын,.. ыраахтааҕылар манна кыйЦыыллар'а» (89—376);: «коммунист партия барахсан хотойдуу хоодуот хоһуун оҕолоро» (36—55, 60); «өрүөл-104хотой бойобуой комсомол» (32—56).
 
▼
Кыһыл знамялар суугуннара — хотойдор кынатта-рынкынаттарын тыаһа: «өлөрсүүгэ бэлэм өрүөллүү кынаккытынан чэйиҥ, эрэ, суугунааҥ,.. знамялар!» (55—21).▼
ҕоллор: «буурҕаны ыҥырар мохсоҕол буолан, халлааны кырсынан дайбыттаргын,.. ыраахтааҕылар манна кый-•Цыыллар'а» (89—376);: «коммунист партия барахсан хотойдуу хоодуот хоһуун оҕолоро» (36—55, 60); «өрүөл-хотой бойобуой комсомол» (32—56).
Саха норуотун легендарнай геройа Баһылай Ман-чаарыМанчаары — хотой: «Манчаары саныыра: соҕотох олоҕун, маҥнайгы хотой йлылкыыл буоларын» (82—54).▼
▲Кыһыл знамялар суугуннара — хотойдор кынатта-рын тыаһа: «өлөрсүүгэ бэлэм өрүөллүү кынаккытынан чэйиҥ, эрэ, суугунааҥ,.. знамялар!» (55—21).
 
▲Саха норуотун легендарнай геройа Баһылай Ман-чаары — хотой: «Манчаары саныыра: соҕотох олоҕун, маҥнайгы хотой йлыл буоларын» (82—54).
Летчиктар, самолеттар — хотойдор, мохсоҕоллор, кыр-быйдар:- «күлүбүрээбит өҥнөөх көтөр өксөкү көлөлө-нөнкөлөлөнөн...», «мохсоҕол кыыл мосуоннаах, модун көтөр аал-лар» (26—23, 28); «кырбый аалым сырылыыр» (51 — 129).
Винтовка тыаһа «хотой кыыллыы чаҥыргыыр» (51 — 129).
 
Аҕа • дойду сэриитигэр фроҥҥа бааһырбыт саллаат — «сатыылаабыт хотой» (55—99).
Норуокка хотойу дьүһүннүүр «хомпоруун» диэн бы-лыргыттан туттуллар эпитеккэ олоҕуран, поэттар арыт бу курдук хоһуйаллар: «мин олоруом хотой курдук: номоҕоннук, хомпорууннук» (20—82).▼
 
Ити курдук поэттар тыл араас «кырааскатын оон-ньотоллор», тылга «тыын угар албастаахтар».▼
▲Норуокка хотойу дьүһүннүүр «хомпоруун» диэн бы-лыргыттанбылыргыттан туттуллар эпитеккэ олоҕуран, поэттар арыт бу курдук хоһуйаллар: «мин олоруом хотой курдук: номоҕоннук, хомпорууннук» (20—82).
Атын көтөрдөр. Уу, тыа араас көтөрдөрүнэн дьүһүн-нээһин элбээн иһэр. Хаар «курупааскы үөрүнуү көтүө-лүүр» (94—161).▼
 
Хабдьы адьас саҥа объегы дьүһүннээһиҥҥэ эмиэ туттуллар. Холобур, яблоня сибэккилэрэ — хабдьылар: «яблоня, үөр хабдьы кэриэтэ, үрүҥ сибэккилэринэн бү-рүннэ» (93—225).▼
▲Ити курдук поэттар тыл араас «кырааскатын оон-ньотоллороонньотоллор», тылга «тыын угар албастаахтар».
Тоҥсоҕой саҥа көстүүлэри дьүһүннээһиҥҥэ эмиэ киирдэ. Сэриигэ «автомат тыаһа тоҥсоҕой курдук тор-у-луур» (72—18). Оттон тоҥсоҕой бэйэтэ телеграфист: Ханнык да суһал морзист Ымсыырыаҕын курдук түргэн Тоҥсоҕой-телеграфист Тахсар көҥүл эфиргэ. (34—49)▼
 
Уу көтөрдөрүнэн дьүһүннээһин эмиэ кэҥиир. Кыр-гыттар — «хоптолор курдуктар» (7-3—107).▼
▲'''Атын көтөрдөр.''' Уу, тыа араас көтөрдөрүнэн дьүһүн-нээһиндьүһүннээһин элбээн иһэр. Хаар «курупааскы үөрүнуүүөрүнүү көтүө-лүүркөтүөлүүр» (94—161).
105
 
▲Хабдьы адьас саҥа объегы дьүһүннээһиҥҥэ эмиэ туттуллар. Холобур, яблоня сибэккилэрэ — хабдьылар: «яблоня, үөр хабдьы кэриэтэ, үрүҥ сибэккилэринэн бү-рүннэбүрүннэ» (93—225).
 
▲Тоҥсоҕой саҥа көстүүлэри дьүһүннээһиҥҥэ эмиэ киирдэ. Сэриигэ «автомат тыаһа тоҥсоҕой курдук тор-у-луурторулуур» (72—18). Оттон тоҥсоҕой бэйэтэ телеграфист: Ханнык да суһал морзист Ымсыырыаҕын курдук түргэн Тоҥсоҕой-телеграфист Тахсар көҥүл эфиргэ. (34—49)
 
Ханнык да суһал морзист
Ымсыырыаҕын курдук түргэн
Тоҥсоҕой-телеграфист
Тахсар көҥүл эфиргэ. (34—49)
 
▲Уу көтөрдөрүнэн дьүһүннээһин эмиэ кэҥиир. Кыр-гыттарКыргыттар — «хоптолор курдуктар» (7-3—107).
Былыттар — хоптолор: «маҥан хопто былыттао» (44—28).
 
—28). ' ., .
Ыар санаа-оноо — куһаҕаннаппыт көҕөн:
 
• Төһө өр ол хойомул көҕөннүу Көхсүбэр ыар сүгэһэр гынаммьш, Илдьэ сылдьабын, өһүллүбэт гүмүктүү Сымыйа хоп содулун — дьарҕа санааны?
Төһө өр ол хойомул көҕөннүу
Көхсүбэр ыар сүгэһэр гынаммын,
Илдьэ сылдьабын, өһүллүбэт гүмүктүү
Сымыйа хоп содулун — дьарҕа санааны?
(37-76)
 
Хаххан, суор куһаҕаны Дьүһүннээһиҥҥэдьүһүннээһиҥҥэ киирэллэр„киирэллэр „ Куһаҕан кириитиктэр — хахханнар:
Хаххан күнүс араатардыыр: — Баар эбит олоҕу хараардЫЫ!.. Сырдыгы көрбөт кириитиктзр Син эмиэ итинниктэр. (4—334)
 
Хаххан күнүс араатардыыр: —
Баар эбит олоҕу хараардыы!..
Сырдыгы көрбөт кириитиктзр
Син эмиэ итинниктэр. (4—334)
 
Куһаҕаны, өстөөҕү наар суорунан дьүһүннүүллэр.
Саха баайдара, атыыһыттара — «халаахтыып хара суорсуордар» (32-117).
▲
дар» (32-117). ^
Колониальнай баттал — суор тоҥсуйара:
 
Эн көөттүҥ: ол өлүү суор тумса Үс үйэ туоратын тухары Дьон-норуот сүрэҕин тоҥсуйан, Тунал хаар кытара сытарьщ
Эн көөттүҥ: ол өлүү суор тумса
Үс үйэ туоратын тухары
Дьон-норуот сүрэҕин тоҥсуйан,
Тунал хаар кытара сытарьщ
(88-54)
 
Империалистар, фашистар, фащист летчиктара — суордар:
Халлаан диэки хайыһыҥ,— Хара суордар көтөллөр, Эмиэ хааннаах ыһыаҕы' Тэрийээри көболлөр.
43 устуруока ⟶ 69:
Силлиэ, тыал — «кынаттаах»: «силлиэ хаар кына-тынан кутаам үрдүгэр сапсынар» (34—93).
Дьон былыр-былыргыттан куорсун үүннэринэн кы-наттанан көтүөхтэрин баҕараллара, кынаттаахтарга ым-сыыраллара. Кинилэр ол баҕалара туолбат этэ, арай түүн түһээн көтөллөрө, «түһээн көтөр үчүгэй ыра» дииллэрэ. Оттон билигин, социализм үйэтигэр, киһи барыта көй салгыньшан көтөр буолтун ааһан, биһиги санаабыт, баҕабыт, үөрүүбүт, ырыабыт-тойукпут, тап-талбыт—барыта «кынаттанан көтөр» буолла. «Кынат» образка киэҥник туттуллуутугар нуучча литературатын үтүө сабыдыала эмиэ баар. Нууччаҕа «окрыленный», «расправлять крылья», «крылатые слова», «опускать крылья» эҥин диэн киһиэхэ, киһи деятельноһыгар сы-һыаннаан этиилэр элбэхтэр.
 
[[Category:Сахалыы]]
[[Категория:Кириитикэ]]
[[Категория:Копырин Николай Захарович]]
Төрдө — «https://sah.wikisource.org/wiki/Былыргыттан_баар_дьүһүннээһиннэр._Хотой_уонна_мохсоҕол._Атын_көтөрдөр»