|
| notes =
}}
Хайа дьонугар таас, оттон тыа олохтоохторугар мас тойукка-номоххо ордук хото киирэр. Саха ырыатыгар туох элбэҕэ, дэлэйэ, өлгөмө, дурда-хахха буолара ба-рыта тыанан образтанар. Кавказ поэта советскай но-руоттарыноруоттары, «сис хайа курдук, доҕордуу куустустулар» диир буоллаҕына, саха ырыатыгар кинилэр «сис тыа курдук сиэттиһэллэр», «халыҥ ойуур курдук ханыыла-һалларханыылаһаллар»; кинилэр «таас хайа курдук хахха буол» диэх-тэрэ, биһиги кэбэҕэстик «еуон ойуур курдук дурда буол» диэхпит. Киргизтэр Манастарын атын ахтатын киэҥэ хайа хапчааныгар холуйуллар: манан толору ындыы-лаахындыылаах тэбиэн холкутук ааһар кыахтаах. Манас бэйэтин мунна, хоҥоруута, халтаһата — барыта хайанан дьү-һүннэнэллэрдьүһүннэнэллэр (112—122). Саха бухатыырын ата «тиити төргүү мутугунан», оттон бэйэтэ «хастаабыт тиит кур-дук харылаах, суллаабыт тиит курдук сотолоох». Кини, кыыһырдаҕына, «чуор мутук курдук чоноччу таттарар, киил мас курдук кэдэрги таттарар». Сахаҕа «ойуурдаах куобах охтон биэрбэт», «тыала суохха мас хамсаабат», «силиһэ суох мас үүммэт», «хара тыа баайдаах, уол оҕо дьоллоох», «бэл хара тыа ыллыктаах», «хаахыныыр мас охтон биэрбэт» эҥин диэн маһынан, тыанан дьүһүн-нүүр дириҥ ис хоһоонноох этиилэр бэрт элбэхтэр.
Мас элбэх омуктар тойуктарыгар киирбитин иһин, ханнык мастар таптаан хоһуйуллаллара эмиэ араастаах. Сахаҕа хоһуйуллар тиит нуучча поэзиятыгар адьаһын да киирбэт диэххэ сөп. Ол оннугар кинилэргэ дуб, ка-лина, малина, рябина бааллар. Нууччаҕа дубунан күүс-уох, модьу-таҕа символланар буоллаҕына, тиит сахаҕа эмиэ онно майгынныырдыы туттуллар.
Оттон сорох омуктарга дуб, тиит оннугар бамбук туттуллар (холобур, Китайга, Вьетнамҥа). Бамбук Ки-тайгаКытайга элбэхтик үүнэр, күннээҕи олоххо, элбэхтик түт-туллар. Бамбуктан араас сэби-сэбиргэли, иһити-хомуо-һу, мады-салы оҥороллор. Бамбук чэпчэкитинэн, бөҕө-түнэн бэрт тутуу матырыйаала буолар. Бамбугунан оҥоһуллубут храмнар сүүһүнэн сылга туох да буолбак-ка тураллар. Сииги тулуйумтуо буолан күрбэлэри, уу турбаларын бамбугунан оҥороллор. Былыр, кумааҕы суох эрдэҕинэ кинигэни бамбук пластинкаларынан оҥорор буолтар. Уһун синньигэс бамбук пластинкаларыгар суруйан баран быанан тиһэн кэбиһэллэр. Китайдар ол иһин туруору строкалаан суруйар үгэстэммиттэр диил-лэр. Кэлин бамбуктан кумааҕы оҥорор буолбуттар. Китай норуотун олоҕор итинник улахан суолталаммы-тын иһин, кинилэргэ бамбугу хоһуйбатах поэт, худож-никхудожник суох, бамбук өс хоһоонугар, фольклор онтон да атын жанрдарыгар үгүстүк киирбит: «этэ суох олоруох-ха сөп, бамбуга суох сатаан олорбоккун» (147—137).
Саха норуотун тылынан айымньытыгар уунан дьү-һүннээһин маһынан дьүһүннээһиннээҕэр аҕыйах. Биһиги норуоппут Ленаҕа кэлэн олорбутун устатыгар былыр сир оҥоһуутунан дьарыктамматах, оттон сүүһүнэн ты-һыынча күөллэр, үрэхтэр, ерүстэр киһи, сүөһү уулуу-ругар проблеманы үөскэппэтэхтэр.
Итинэн дьахтар кэрэтин биэнэн дьүһүннээн хоһуйуу үчүгэй дуу, куһаҕан дуу диэн боппуруоһу быһаччы туруорар сыыһа.
[[Category:Сахалыы]]
[[Категория:Кириитикэ]]
[[Категория:Копырин Николай Захарович]]
|
