Саха поэзиятын дьүһүннүүр ньымалара. Таас. Хайа (Копырин Н.З.): Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

'''Таас. Хайа.''' Таас эпитет быһыытынан кытаанаҕы, тымныыны-тыйыһы дьүһүннүүргэ туттуллар. «Таас са-наасанаа» — аһыммат, манньыйбат санаа: «таас санааҕытын сымнатан,... ыллаан-туойан кэбиһиэм» (52—231).

«Таас орой» өйдөбүлэ «чой орой» диэҥҥэ чугас буо-луохтаахбуолуохтаах. «Таас уллуҥах» диэн Дыгын биир бөҕөс уолун аата. «Таас дьүлэй»— кулгааҕынан тугу да исти-бэтистибэт буолбут киһи. «Таас ытыс»—кэччэгэй киһи. Олоҥхо-ҕоОлоҥхоҕо, мифологияҕа абааһы аймахтара «туолбат ньыгылы таас куртахтаахтар» (10—241), «сыһааҕырбат сымара таас быардаахтар» (43—91).

Фольклор араас образтааһыннарыгар хайа (таас хайа) элбэхтик киирэр. Хайа — хахха, дурда. «Хайаны тыал курдарбат» (52—127). Сорук Боллур уол күн дьо-нун көмүскүүргэ ананан үөскээбит Ньургун Боотурга кэлэн илдьити этэригэр маннык тыллар бааллар: «ха-лыҥхалыҥ хайа курдук хахха буолуоҥ үһү» (62—239).

Аат-суол улуута, улахана хайаҕа тэҥнэнэр. Эрбэх-тэйЭрбэхтэй Бэргэн «орто буорга туруук таас хайа курдук сура-ҕырансураҕыран үөскээбит» (49—25).

Норуот айымньытыгар абстрактнай өйдөбүллэр үк сүгэр ханнык эрэ дьиҥ баар предмет көстүүтүнэн бэ-риллэллэр. Холобур, үөрүү, дьол, үтүө, мөкү санаа уо. д. а. кээмэйдэрэ хайанан, булгунньаҕынан холобур-даналлар: «үрдүк маҥан хайа саҕа ө-рөгөйөрөгөй-талаан үр-дээтэүрдээтэ» (52—307); «хайа еаҕаcаҕа хара санаатааҕар түөн са-ҕасаҕа сырдык санаа ордук» (50—76).

Уопсайынан саха үрдүккэ талаһар, кини идеала — үөһээҥи. Бары айыылар үөһэ бааллар, оттон адьарай-дарадьарайдар, абааһылар — аллараалар. Ол иһин үөскээбит ман-ныкманнык этии: «таҥара ©һөөбүтэ аппаҕа, киһи өһөөбүтэ томторго» (50—60). «Томторго соргулуубун» (43—155), — диэн үтүөҕэ, үчүгэйгэ баҕаран, алҕаан этэллэр.