Саха чаҕылхай уолаттара (Ылдьаа Колосов): Барыллар ыккардыларынааҕы ураты

Ис хоһооно сотторолунна Ис хоһооно эбилиннэ
HalanTul (ырытыы | суруйуу)
HalanTul (ырытыы | суруйуу)
482 устуруока:
 
И.А. Скрябин 1897 с. I Дьөппөн нэһилиэгэр Буруус Өлөксөй диэн төрүт уус киһи кэргэнигэр төрөөбүтэ. Сытыы-хотуу, бар-дьонун ытыктабылын ылбыт киһи эбит.
 
1921-22 сылларга повстанчество кыттыылааҕа. 1922 с. I Äü³ïï³²²³ Äüà²ûë Êûñòûãà äèýí ñèðãý Ñ.Ì. Ìèõàéëîâ - ×åìàèêèíñêàé êîìàíäèðäààõ ýòýðýýò òóðáóòà. Áó ýòýðýýò øòàáûí íà÷àëüíèãûíàí Ñ.Ì. Ìèõàéëîâ èéýòèí áèèðãý ò³ð³³áүò áûðààòà – È.À. Ñêðÿáèí àíàììûò ýáèò. Ýòýðýýòè îëîõòîîõ íý´èëèýííüý êүүñêý ³é³³áүò: “Áîäîéáî, áèðèèñêý áóîð è´ýý÷÷èëýðý, îðîñïóîéäàðà êóëóãóð êóëãààõòûàõòàðà, òàðààõ èýííèýõòýðý”, - äèýí (Å. Ñêðÿáèí Ì.Å. Ìàðêîâ äèýí ûòûê êûðäüàҕàñ ñý´ýíèí óëóóñ õà´ûàòûãàð 1999 ñ. тà´ààðòàрáûòûíàí).
1921-22 сылларга повстанчество кыттыылааҕа. 1922 с. I Дьөппөҥҥө Дьаҕыл Кыстыга диэн сиргэ С.М. Михайлов - Чемаикинскай командирдаах этэрээт турбута. Бу этэрээт штабын начальнигынан С.М. Михайлов ийэтин бииргэ төрөөбүт быраата – И.А. Скрябин анаммыт эбит. Этэрээти олохтоох нэһилиэнньэ күүскэ өйөөбүт: “Бодойбо, бириискэ буор иһээччилэрэ, ороспуойдара кулугур кулгаахтыахтара, тараах иэнниэхтэрэ”, - диэн (Е. Скрябин М.Е. Марков диэн ытык кырдьаҕас сэһэнин улуус хаһыатыгар 1999 с. таһаартарбытынан). Повстанчество кыттыылаахтара 1922 сыл сайын – күһүн автономиянан тупсубуттарын, амнистияламмыттарын кэнниттэн И.А. Скрябин сэбиэскэй былааска күүскэ үлэлээбитэ. Айылҕаттан айдарыылаах тутуу маастара буолан Покровскай бөһүөлэгин саамай улахан, үчүгэй тутууларын салайан туттарбыта. И.А. Скрябин аллар атастарынан Г.В. Егоров – Партизан Егоров уонна Г.О. Петров – Халлааскы Уола эбиттэр. Бу икки киһи И.А. Скрябиҥҥа куораттан сынньана, ыалдьыттыы, арыгылыы кэлэллэрэ үһү. И.А. Скрябин сэрии сылларыгар төрөөбүт нэһилиэгин дьонун Нөмүгүгэ көһөрөн аҕалан хоргуйууттан, өлөртөн өрүһүйбүт. Улахан колхоз председателинэн үлэлээбит. 1962 сыллаахха диэри оройуоҥҥа тутуу салаатыгар активнайдык үлэлээбит, нэһилиэнньэ билиниитин-ытыктабылын ылбыт. (“Ахсым аты ыҥыырдаан” диэн Е.Е. Скрябин аҕатын Е.М. Скрябин туһунан суруйбут кинигэтиттэн).
Ïîâñòàí÷åñòâî êûòòûûëààõòàðà 1922 ñыл сàéûí – êү´үí àâòîíîìèÿíàí òóïñóáóòòàðûí, àìíèñòèÿëàììûòòàðûí êýííèòòýí È.À. Ñêðÿáèí ñýáèýñêýé áûëààñêà êүүñêý үëýëýýáèòý.
Àéûëҕàòòàí àéäàðûûëààõ òóòóó ìààñòàðà áóîëàí Ïîêðîâñêàé á³´ү³ëýãèí ñààìàé óëàõàí, ү÷үãýé òóòóóëàðûí ñàëàéàí òóòòàðáûòà.
È.À. Ñêðÿáèí àëëàð àòàñòàðûíàí Ã.Â. Åãîðîâ – Ïàðòèçàí Åãîðîâ óîííà Ã.Î. Ïåòðîâ – Õàëëààñêû Óîëà ýáèòòýð. Áó èêêè êè´è È.À. Ñêðÿáè²²à êóîðàòòàí ñûííüàíà, ûàëäüûòòûû, àðûãûëûû êýëýëëýðý ү´ү.
È.À. Ñêðÿáèí ñýðèè ñûëëàðûãàð ò³ð³³áүò íý´èëèýãèí äüîíóí ͳìүãүãý ê³´³ð³í àҕàëàí õîðãóéóóòòàí, ³ë³ðò³í ³ðү´үéáүò. Óëàõàí êîëõîç ïðåäñåäàòåëèíýí үëýëýýáèò.
1962 ñыллаахха дèýðè îðîéóî²²à òóòóó ñàëààòûãàð àêòèâíàéäûê үëýëýýáèò, íý´èëèýííüý áèëèíèèòèí-ûòûêòàáûëûí ûëáûò.
(“Àõñûì àòû û²ûûðäààí” äèýí Å.Å. Ñêðÿáèí àҕàòûí Å.Ì. Ñêðÿáèí òó´óíàí ñóðóéáóò êèíèãýòèòòýí).
 
== Старостин Семен Константинович – Одьоо Ыстаарыһын ==