Үөдүгэй бэҕэһээ уонна бүгүн (Шамаев И.И.)/1 чааһа Үөдүгэй былыргыта/Былыргыны саппыт былыты сэгэтэн хаалларбыттара

Былыргыны саппыт былыты сэгэтэн хаалларбыттара

Николаев Лазарь Федотович

Николаев Лазарь Федотович 1900 сыл I Боотулуу нэһилиэгэр бэһис оҕонон төрүүр. 1923 сыл олунньу 11 күнүгэр II Күүлэт Мария Васильевнаны кытта ыал буолаллар. Оҕолоро суох. Бииргэ төрөөбүт эдьиийэ Мавра 1927 сыллаахха 34 саастааҕар өлөр. Лазарь Федорович 1927 сылтан эдьиийэ Мавраттан хаалбыт үс саастаах кыыс оҕону ииттэр. Ол Дадасова Варвара Андреевна Едюгейскэй сельсовекка бухгалтерынан үлэлээн 1980 сыллаахха пенсияҕа тахсыбыта. Үлэ, тыыл ветерана, сэттэ оҕо ийэтэ.

Чугас аймаҕа Поликсиния 1930 сыл сэллик ыарыытыттан өлбүт. Поликсиния кэргэнэ Оноҕоччут төрүттээх Алексей Иванович Поскачин. Кинилэр Иван диэн оҕоломмуттар. Ийэтэ өлбүтүн кэннэ бу оҕону Лазарь Федотович ииттэр. Кэлин Иван Алексеевич Поскачин кэргэннэнэн Анаабыр улууһугар олохсуйар, биэс оҕолонор.

Лазарь Федотович 1935-1960 сылларга Боотулуу наспотыгар суруксутунан, онтон бухгалтерынан үлэлиир. 1958 сылтан Варвара Андреевна улахан уолун Артомону ииттэр. Артомон эһэтин аатын фамилия оҥостон Лазарев Артомон Васильевич диэн ааттанар. Лазарь Федотович быһыыта-таһаата улахана, уҥуоҕа көнөтө, көстөр дьүһүнэ кыраһыабайа, саҥата-иҥэтэ дорҕооннооҕо, күлэрэ-салара күүстээҕэ, хаамара-сиимэрэ тэтимнээҕэ, быһата, киһи толлор киһитэ этэ.

Николаевтар 1964 сыллаахха Далыртан Үөһээ Бүлүүгэ көһөн киирэн Лесная уулуссаҕа олохсуйбуттара. Ынах ииттэллэрэ, оҕуруот арааһын олордоллоро. Далыртан Үөһээ Бүлүүгэ күрэхтэһэ киирдэхтэринэ эбэм минньигэс баҕайы күөрчэх оҥорон, сымыыт буһаран күндүлээччи.

1966 сыл туббалыыһаҕа сыппыта. Бука өрөбүлгэ буолуо, дьиэтигэр тахсан хонон баран сарсыҥҥытыгар төннөн иһэн халтарыйан охтон өттүгүн тааһын өлөрөр инбэлиит буолар. Эһэбит Лазарь Федотович Оноҕоччуттан төрүттээх Маай оҕонньор чаастатык киирэ-тахса сылдьааччы. Лотуолаан, хаартылаан, оҕо саастарын хаттаан көрсүбүттүү ис-истэриттэн үөрэ-көтө олорор оҕонньоттору өйдүүбүн.

Эһэм аах кэлин Герой Васильев уулуссаҕа олохсуйбуттара. Эһэм Николаев Лазарь Федотович 1975 сыл саас өлбүтэ. Эбэбит Николаева Мария Васильевна кыыһыгар Николаева Варвара Андреевнаҕа олорон 1998 сыл кыһын өлбүтэ.

Сыллар-күннэр ааспыттара. Мин итинтэн ордугу кинилэр тустарынан билбэтим хомолтолоох.

Л.Ф. Николаев сиэнэ В. Можуков, Үөһээ Бүлүү улууһа, 2007 сыл

Иванов Марк Иванович – Холлой

Иванов Марк Иванович – Холлой 1891 сыллаахха төрөөбүтэ. Үйэтин тухары бэйэтин төрөөбүт Үөдүгэйигэр холкуоска, сопхуоска үлэлээбитэ. Эдэр эрдэҕинэ дьону кытта айаҥҥа сылдьан ыалга хоно сытан олоҥхолообутун истэн аҕата Хааха таһыйаары тиргиллибитин ийэтэ эмээхсин тохтоппута. Ол эрэн Мааркап хастыы да киэһэ салҕанар остуоруйаны кэпсиирин мин, алталаах-сэттэлээх бэдик, илэ кулгаахпынан истибитим. Бука олоҥхону остуоруйа гынан кэпсиирэ дуу диэн сэрэйэ саныыбын. Мааркап бэйэтэ бөдөҥ-садаҥ, көрдөөх-нардаах, ардыгар кыратык дьээбэрэн ылар, олус холку, үтүө-мааны майгылаах кырдьаҕас этэ. Кини былыргы олоҕу ымпыктаан-чымпыктаан билэрэ, элбэҕи өйүгэр хатаан сылдьара. Хата туох имнэммитэ буолла, кини сэһэннэрин суруйан кээспиппиттэн билигин муҥура суох үөрэбин.

Иван Шамаев

Саввинов Кирилл Гаврильевич – Айаахап

Саввинов Кирилл Гаврильевич – Айаахап (1900-1983). Кини 1900 сыллаахха Үөдүгэй нэһилиэгин Чүүт диэн үтүөкэн алааһыгар күн сирин көрбүтэ. Эбэтин көнө-налыы хонуутугар күөлэһийэн, сүүрэн-көтөн оҕо сааһын атаарбыта, эдэр сааһыгар «Чүүт» колхозка чилиэн буолан тыа сирин үлэтигэр көхтөөхтүк кыттан барбыта. Кирилэ төрүттэрин Өтөгөрдөрү батан бөдөҥ-садаҥ, сахаҕа лаппа үрдүк уҥуохтаах киһи буолбута, сиһин этэ ситэн, холун этэ хойдон илии-атах онньуутугар кыттыһан барбыта. Ордук мас тардыһыытыгар, сүүрүүгэ кыахтаахтык бастыыра.

Аҕа дойду Улуу сэриитигэр 1943 с. ыҥырыллан Забайкальскай байыаннай уокурукка Иркутскай таһыгар байыаннай собуокка үлэлээн баран 1945 сыллаахха дойдутугар кэлбитэ. «За доблестный труд в Великой Отечественной войне 1941-45 гг.» диэн медалынан наҕараадаламмыта.

Сэрии үлэтиттэн кэлэн баран колхозка, совхозка лаппа кырдьыар диэри таһаарыылаахтык үлэлээбитэ.

Кирилэ армияҕа ыҥырыллан барыытыгар комиссияҕа 199 см үрдүктээҕэ, 110 киилэ ыйааһыннааҕа үһү. Бэйэтэ биир саһааны испиискэ хаатын хаптаҕайынан эрэ кыайбат дииллэрэ диэн кэпсиирэ. Үлэҕэ сылдьан бастаан тиийдэҕин утаатыгар мас тардыһан иккилии нууччаны тулуппака ыларым диирэ. Ол аата кинини икки буолан куолаан тардалларын туһунан этэрэ. Кэлин 60 сааһын туолбутун кэннэ Дьокуускайга республиканскай спартакиадаҕа кыттан ыарахан ыйааһыҥҥа үһүс бириистээх миэстэҕэ тиксибит этэ. Ол туһунан Н.П. Корякин «Үөһээ Бүлүү» хаһыакка сиһилии суруйан турар.

Кирилэ бастакы кэргэниттэн, Хортуоска кыыһыттан, Өксүүн диэн кыыстаах, онтон сэттэ сиэннээх. Армияттан кэлэн баран Күүдээк кыыһа Васильева Александра Прокопьевналыын холбоһон үйэлэрин моҥоон олорбуттара да оҕо төрөөбөтөҕө.

Кирилэ киһи быһыытынан кыыһырар хаана суох көҕүстээх кырдьаҕас этэ, былыргыны бэрт элбэҕи билэрэ, онтон көрүдьүөстээҕи кэпсии-кэпсии күлэн-үөрэн лаһыгыратара, бэрт элбэх көлүөнэ ыччаттары хара үлэ мындырыгар үөрэтэрэ, нэһилиэгин иһигэр ытыктанара.

Федоров Иннокентий Сергеевич, 2005 сыл